بروزرسانی: ۱۴۰۴/۰۶/۲۸
کتاب «رویای ایرانی یا ایران رویایی رابطه توسعه سیاسی با گفت و گوی انتقادی و عقلانی» نوشته جناب آقای دکتر امیر دبیری مهر با افتخار در #انتشارات_رجال منتشر شد.
شما نیز برای انتشار آثار ارزشمند علمی و پژوهشی خود در انتشارات رجال با ما در ارتباط باشید:
۰۹۱۴۲۰۵۲۹۳۰
@dr_Ehsanjafarifar
@PUB_REJAL_ARTICLE
انتشارات رجال (ناشر رجال علمی و سیاسی)
@pub_rejal_article
۰۹۱۴۲۰۵۲۹۳۰
پیش گفتار:
در سیر و صیرورت توسعه ایران موانع فراوانی در حوزههای فرهنگی و تاریخی و اقتصادی و سیاسی وجود دارد که برخی از آنها در قالب موانع سیاسی و مباحث توسعه سیاسی قابلشناسایی و تحلیل است. بهعبارتدیگر میتوان گفت توسعه سیاسی بخش لاینفک فرایند توسعه در ایران است که موانع تحقق آنهم در سطح دولت و هم در سطح جامعه موردتوجه اندیشمندان و صاحبنظران در سطوح مختلف بوده است. در این کتاب رابطه توسعه سیاسی با گفتوگوی عقلانی و انتقادی بین نخبگان فکری و ابزاری یعنی صاحبان فکر، قدرت و ثروت موردتوجه و سوژه پژوهش قرارگرفته است؛ یعنی توسعه سیاسی هم در سطح دولت و نخبگان سیاسی صاحب قدرت و هم در سطح جامعه و نخبگان فکری صاحب اندیشه موردتوجه بوده است. بررسیهای صورت گرفته نشان میدهد اگر شش حلقه بحران در فرایند توسعه سیاسی در دوره جمهوری اسلامی «یعنی بحرانهای سیاسی با تأکید بر مفهوم مشروعیت؛ اقتصادی با تأکید بر دولت و اقتصاد رانتیر، حقوقی با تأکید بر مسئله شخصی شدن سیاست؛ فرهنگی با تأکید بر چالش تأسیس رسانههای آزاد و مستقل، اجتماعی با تأکید بر عناصر رقابت و مشارکت و بوروکراتیک با تأکید بر بحران تخصص، برنامه و انباشت تجارب مدیران» را مهمترین موانع توسعه سیاسی در ایران در نظر بگیریم؛ فقدان اجماع نسبی نظری و در فاز ایده آل همگرایی عملی بین سه لایه از نخبگان کشور پیرامون این مفاهیم موجب استمرار بحرانها در مقاطع مختلف و گاه موجب انباشت معضلات و بروز آن در قالب بحرانهای هزینهساز برای جمهوری اسلامیشده است. ادعای اصلی این پژوهش این است که علت اصلی فقدان این اجماع نسبی بین نخبگان؛ نبود گفتوگوی عقلانی و انتقادی بین نخبگان بهعنوان رهیافتی فرهنگی است و بالعکس در مواردی که اجماع و توافقی بین برخی افراد و گروهها حتی در سطح محدودی نیز حاصلشده که میتوان از آن بهعنوان دستاوردهای توسعه سیاسی نام برد، از معبر و مجرای گفتوگوی عقلانی و انتقادی بوده است. پیشنهاد اصلی این کتاب نیز توجه جدی و نهادینه به رهیافت گفتوگوی با تأکید بر صفات کلیدی «انتقادی» و «عقلانی» باهدف اولیه اقناع و اجماع سازی بین نخبگان و هدف ثانویه برای عبور از بحرانهای پیش روی توسعه سیاسی در ایران است زیرا رهیافتهای اقتدارگرا اعم از رهیافت نرم مثل تبلیغات سیاسی و تکصدایی و رهیافت سخت مثل اجبار و سرکوب و الزام نهتنها کمکی به حل بحرانها نمیکند بلکه موجب افزایش حلقههای بحران و بازتولید بحرانهای جدید نیز میگردد که درنهایت فرایند توسعه سیاسی و در فاز بالاتر توسعه را با مشکل و موانع روبرو میسازد. در این رساله با ذکر شش شاخص برای گفتوگوی عقلانی و شش شاخص برای گفتوگوی انتقادی برای ایجاد اجماع نسبی بین سه سطح از نخبگان پیرامون مفاهیم کلیدی مرتبط با توسعه سیاسی راهکارهایی پیشنهادشده است که سطح تحقیق منحصر به آسیبشناسی باقی نماند.
از زمانی که این تحقیق در فضای دانشگاه بهمنظور اخذ درجه دکتری تخصصی علوم سیاسی با گرایش جامعهشناسی سیاسی انجامشده ۱۵ سال میگذرد اما مسئله همچنان باقی است. اگر دهه هفتاد مجادله تقدم و تأخر توسعه سیاسی و توسعه اقتصادی مطرح بود امروز با ظهور بحرانهای اقتصادی و معیشتی و رفاهی در ایران در قالب ورشکستگی صندوقهای بازنشستگی و نا ترازی انرژی و تورم بالای ۴۰ درصد در چند سال متوالی و ...مشخصشده رها کردن توسعه سیاسی و تزیینی و عرضی و حاشیهای تلقی کردن آن نهتنها مجالی برای توسعه اقتصادی فراهم نمیکند بلکه فرایند توسعه اقتصادی را نیز مختل و معیوب میکند. امیدوارم این اثر بتواند باب اندیشه و گفتگو و عمل برای نهادینهسازی توسعه سیاسی در ایران را معطوف به توسعه ملی بگشاید و از این رهگذر چهره کریه فقر و فساد و تبعیض و بیعدالتی و ناآرامی و بحرانهای فزاینده از ایران عزیز زدوده شود.
امیر دبیری مهر
رئیس گروه پژوهشی مطالعات و بررسیهای سیاسی و رسانهای
اندیشه و قلم
خرداد ۱۴۰۴
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه 1
فصل اول : توسعه سیاسی : مفاهیم ، نظریهها و رهیافتها 23
مفهوم شناسی توسعه سیاسی 23
سه الگوی نظری و پاسخگویی مدل تغییرمحور و متعامل دولت و جامعه 28
گفتوگوی عقلانی و انتقادی: 34
گفتوگو در طیفی از تعاریف ادبی و فلسفی 36
گفتوگو ، الهامی از طبیعت 44
گفتوگو ، تبلور عقل جمعی 45
گفتوگو در اندیشه هابرماس 47
نخبگان فکری و ابزاری: 52
جامعه 56
جامعه در آرای فلاسفه و جامعهشناسان 57
دولت 60
خاستگاه دولتهای ملی 61
مهمترین ویژگیهای دولت ملی 63
روایت ایرانی دولت ملی 64
اجماع 67
نظریههای توسعه سیاسی : گونه های کلاسیک و جدید دولتمحور و جامعه گرا 68
چهار گفتمان کلان جامعهشناسی سیاسی (بشیریه) 68
توسعه سیاسی در طیفی ازنظریات جامعه گرا و دولتمحور 73
پیشینه توسعه سیاسی در قالب گفتمانی 75
توسعه سیاسی از دریچه تاریخ معاصر 81
پیشینه ی پژوهش در آرای متفکران ایرانی و غیرایرانی 87
نظریههای جدید توسعه سیاسی :جامعه محور ، دولتمحور و نخبه گرا 90
گونه شناسی مطالعات توسعه سیاسی 90
نظریههای کلاسیک و جدید توسعه سیاسی 94
نظریههای ساختاری و کلاسیک توسعه سیاسی 96
نظریههای جدید و نخبه گرایانه توسعه سیاسی: 101
نظریات جدید جامعه محور: 103
نظریات دولتمحور نخبه گرا 104
فصل دوم فراز و فرود توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی : دوره های هفت گانه 119
گفتار نخست: دوره اول: وجه سیاسی چالش توسعه سیاسی 123
وضوح مبانی مشروعیت یا حقانیت نظام سیاسی 123
دوره دوم: وجه اقتصادی چالش توسعه سیاسی 1361 تا 1368 145
دوره سوم: وجه حقوقی چالش توسعه سیاسی 156
دوره چهارم: وجه فرهنگی چالش توسعه سیاسی 169
رابطه بازیگران کلاسیک سیاست با قدرت: 170
رسانه ها به مثابه بازیگرانی فعال در عرصه سیاست 174
انگاره های رسانه ای در ایران: 176
سه مدل تبیینی رابطه رسانه و قدرت: 179
چالش ها و فرصت های رسانه ای نظام سیاسی در ایران: 181
دوره پنجم: وجه اجتماعی چالش توسعه سیاسی 185
دوره ششم: وجه دیوان سالارانه چالش توسعه سیاسی 193
بوروکراسی 195
انتقادهاي وارده بر بوروكراسي 197
ج) الگوي شايستگي در انتصاب مديران: 203
بی اعتنایی به انباشت تجربی مدیران: 232
فصل سوم : رهیافت برونرفت از انسداد سیاسی 239
شاخصهای گفتوگوی عقلانی و انتقادی : 241
گفتوگوی عقلانی 242
گفتوگوی انتقادی 247
پیشنهادها در قالب مدل نهادینه سازی گفتوگوی عقلانی و انتقادی 252
گفتوگوی نخبگان فکری 253
گفتوگو بین نخبگان فکری و ابزاری (سیاسی): سیاستگذاری عمومی 256
گفتوگو بین نخبگان فکری و ابزاری (سیاسی) با نخبگان اقتصادی 262
نتیجه گیری 264
