بروزرسانی: ۱۴۰۴/۰۷/۲۵
با افتخار کتاب مجموعه مقالات کنگره ملی در انتشارات رجال منتشر شد
کتاب "فقه، فرهنگ و سیاست در سیرۀ حضرت آیتالله العظمی سیدکرامتالله ملکحسینی (ره) مجموعهمقالات دومین کنگره بزرگداشت مقام علمی و بررسی اندیشههای حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره)" با تدوین جناب آقای دکتر حمد اله اکوانی دانشیار دانشگاه یاسوج منتشر گردید
شما نیز برای انتشار آثار ارزشمند علمی و پژوهشی خود در انتشارات رجال با ما در ارتباط باشید:
09142052930
@dr_Ehsanjafarifar
@PUB_REJAL_ARTICLE
انتشارات رجال (ناشر رجال علمی و سیاسی)
@pub_rejal_article
09142052930
مقدمه
بازخوانی نقش علما و اندیشمندان دینی در عرصههای مختلفِ علمی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، یکی از نیازهای جدی امروز ایران است. حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) از جمله شخصیتهایی است که حیات علمی و عملیِ او، منحصر و محدود به یک حوزه خاص نیست؛ با وجود اینکه وی در گستره گستردهای از تحولات تاریخی، اجتماعی و فرهنگیِ ملی و محلی تأثیرگذار بوده، پژوهشهای نظاممند درباره شخصیت و اندیشههای او چندان صورت نگرفته و اغلب به روایتهای شفاهی یا گزارشهای تاریخی و رسانهای بسنده شده است. همین امر، ضرورت گردآوری، تحلیل و انتشار مجموعهای از پژوهشهای علمی را دوچندان میکند تا هم زمینه شناخت عمیقترِ اندیشه و سیره این عالم بزرگ فراهم شود و هم میراث فکری و عملیِ او بهعنوان الگویی برای نسلهای امروز و فردا معرفی گردد.
پیش از این، حدود هشتسال پیش، در سال 1396، اولین کنگره ملی بزرگداشت حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره)، در شهر یاسوج توسط دانشگاه یاسوج برگزار شد. اما به دلیل اینکه آثار معدودی در آن کنگره به چاپ رسیده بود، ضرورت برگزاری دومین کنگره نیز احساس شد. از سوی دیگر، در کنگره نخست، دسترسی پژوهشگران، به همه آثاری که در مورد این روحانی وارسته وجود داشت، محدود بود. ازاینرو تمام آثار، دستنوشتهها، اسناد، مدارک و حتی اخباری که در رسانهها منتشرشده بودند، یکجا گردآوری و در سایت دومین کنگره قرار گرفتند تا پژوهشگران بهراحتی بتوانند با استفاده از این حجم گسترده از منابع، آثار خود را ارائه دهند.
این کنگره با هدفِ گردهمآوردن پژوهشگران از رشتهها و حوزههای مختلف علوم انسانی و اجتماعی، طراحی و برگزار شد. کنگره دارای مجوز از موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) است؛ گفتنی است دانشگاه یاسوج اقدام به اخذ این مجوز نموده و میزبانی برگزاری را نیز این دانشگاه بر عهده گرفت. دبیرخانه با انتشار فراخوان عمومی، از اندیشمندان، استادان دانشگاه و حوزه و نیز پژوهشگران دعوت کرد مقالات خود را با محورهای علمی ارسال کنند. پس از دریافت آثار پژوهشگران، مقالات در مرحله نخست توسط هیئتعلمی، مورد بررسیِ شکلی و محتوایی قرار گرفتند تا معیارهای اولیه مثل انسجام موضوعی، استانداردهای نگارش علمی، و ارتباط با محورهای همایش احراز شود. در مرحله دوم، داوری تخصصی هر مقاله توسط داوران مستقل و صاحبنظر به صورت دوسوکور در حوزه مربوطه انجام شد و مقالاتی که توانستند از نظر روشی و محتوایی امتیاز لازم را کسب کنند، برای ارائه و چاپ برگزیده شدند.
از مجموعه مقالات دریافتشده، 47 مقاله دارای استانداردهای لازم ارزیابی شدند. پس از انجام داوری دقیق، 22 مقاله بهعنوان «مقالات کامل» مورد پذیرش قرار گرفتند تا در این کتاب به چاپ برسند. علاوه بر آن، 25 مقاله دیگر نیز بهصورت «چکیده» پذیرفته شدند که در بخش دوم این کتاب ارائه شدهاند. روشن است که در یک کتاب، به دلیل محدودیت تعداد صفحات نمیتوان تمامی مقالات را منتشر کرد؛ ازاینرو، ناچار به گزینش از بین مقالات بودیم و از برخی مقالات که ارزش چاپ کامل در کتاب داشتند، صرف نظر کردیم. البته در سیدی کنگره، متن کامل تمامی مقالات در دسترس است و پژوهشگران میتوانند از آن استفاده کنند.
گفتنی است مجموعه پیشرو حاصل یک فرآیند علمی و دقیق بوده است. به همین اعتبار، مقالات کتاب حاضر میتوانند بهعنوان اسناد پژوهشی معتبر برای شناخت شخصیت، اندیشه و جایگاه اجتماعی حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) مورد استفاده پژوهشگران و علاقهمندان قرار گیرند.
معمولاً در کتابهای منتشرشده حاوی مجموعهمقالات همایش، مقالات به همانصورت که در همایش پذیرفته شدهاند، در کتاب نیز چاپ میشوند؛ اما ما تلاش کردیم با ارجاع برخی مقالات به نویسندگان، سعی بر یکدستسازی مقالات را تا حد ممکن داشته باشیم. البته روشن است که نباید به بهای یکدستیِ ساختاری، محتوا را فدا کرد؛ بیتردید در این مجموعه مقالات نیز چنین اقدامی صورت نگرفته است. بههرحال با وجود تمامی تلاشها برای یکدستی ساختاری، به دلایلی همچون تنوع در موضوعات مورد بررسی، رویکردهای متفاوت و حتی سابقه علمی یا حوزوی نویسندگان، تفاوتهای واضحی در بین مقالات این مجموعه دیده میشود.
این مجموعه که هماکنون به صورت عمومی در کتاب حاضر منتشر شدهاند، با تکیه بر اسناد، روایات شفاهی، نظریههای علمی و تحلیلهای تاریخی و جامعهشناختی، تصویری جامع از این عالم مجاهد ترسیم کردهاند. بررسی این مقالات نشان میدهند هرچند هر یک بر موضوعی خاص تمرکز دارند، اما همگی در تأکید بر جایگاه حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در پیوند دین و جامعه، هدایت جنبشهای سیاسی و اجتماعی، و تربیت نسلی نو از نیروهای متعهد در منطقه، اشتراک نظر دارند.
با وجود پراکندگی زیادی که در این مجموعه مقالات دیده میشود، میتوان آنها را در پنج مقوله محوری دستهبندی کرد. یکی از محورهای پژوهش درباره حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره)، پرداختن به ابعاد شخصیتی، علمی، اخلاقی و معنوی ایشان است؛ روشن است که شناخت یک عالم ربانی و تأثیرگذار، پیش از هر چیز، در گرو واکاوی سلوک فردی و خصائص اخلاقی اوست؛ چراکه چنین ویژگیهایی نهتنها در حیات شخصی عالم، بلکه در نحوه تعامل او با جامعه و نیز در میزان اثرگذاری او بر جریانهای فکری و اجتماعی، نقشی تعیینکننده دارند. مقالاتی که در این دسته قرار گرفتهاند، هریک با رویکردی خاص، سعی در بازنماییِ سیمای معنوی و اخلاقی این شخصیت ممتاز داشته و تلاش کردهاند الگویی از عالمِ عامل و ربانی را به مخاطبان معرفی کنند. مقالاتِ «اوصاف و ویژگیهای شخصیت حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) ازنظر علما»، «بررسی سیرۀ علمی، اخلاقی و جهادی حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در پرتو آیات قرآن و احادیث اهل بیت»، «ابعاد معنوی و اخلاقی حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره)؛ الگویی از عالم ربانی در بستر اجتماعی جنوب ایران»، «بررسی ابعاد شخصیت معنوی و اخلاقی حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی» و «بررسی سیره حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی (ره) در مناسبات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی» در این دسته جای میگیرند.
وجه مشترک همه این مقالات، تأکید بر جامعیتِ شخصیتیِ حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) است. نویسندگان کوشیدهاند با اتکا به منابعی مثل منابع و اسناد تاریخی، خاطرات شاگردان و همراهان و نیز تحلیل محتوای گفتار و نوشتار ایشان، سیمایی از عالِمی ترسیم کنند که هم به ساحتهای فردی و عبادی، و هم به عرصههای اجتماعی و سیاسی توجه دارد.
یکی از نکات برجسته در این مقالات، پرداختن به ابعاد معنویِ شخصیتِ ایشان است. عبادت مستمر، تهذیب نفس، سادهزیستی و پرهیز از تعلقات دنیوی بهعنوان مؤلفههایی اساسی در شکلگیری هویت وی معرفی شده است. بهویژه در یکی از این مقالات، این مؤلفهها بهصورت نظاممند بررسی و نشان داده شدهاند که چگونه زیست معنوی او زمینهساز اعتماد عمومی و نفوذ اجتماعی گردیده است. این بعد معنوی، با ویژگیهایی مثل صداقت، شجاعت در بیان حق و پرهیز از ریا تکمیل شده است.
از سوی دیگر، مقالات این دسته به جایگاه اخلاقی و اجتماعی وی در بین مردم نیز پرداختهاند. حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) نه تنها یک مرجع دینی، که ملجأ اجتماعی کهگیلویه و بویراحمد و فارس به شمار میآمد. تواضع، گذشت و تساهل او در حل اختلافات قومی، سبب شده بود که نقش داور و میانجی قابل اعتمادی ایفا کند. این ویژگی، در کنار توانایی علمی و جایگاه فقهی او، اعتماد ویژه مردم و نخبگان را جلب میکرد و از او چهرهای چندبعدی میساخت که پیوندی عمیق بین دین و زندگی اجتماعی برقرار میکرد.
از نظر علمی نیز، نویسندگان این مجموعهمقالات کوشیدهاند نشان دهند حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) وارث سنتی ریشهدار از عالمان جنوب ایران بوده است. پرورشیافتن در خاندانی عالمپرور و بهرهمندی از محضر استادان برجسته در قم، از او فقیهی صاحبنظر و عالمی مسلط بر منابع دینی ساخته است. درعینحال، اخلاق و معنویتِ او، مانع از آن میشد که علمش به انزوا کشیده شود؛ بلکه آن را در خدمت نیازهای جامعه قرار میداد. یکی از همین مقالات، بهخوبی پیوند علم و جهاد را نشان داده و بیان میکند که چگونه نگاه قرآنی و رواییِ او، الهامبخش رفتار اجتماعی و سیاسیاش بوده است.
دسته دوم مقالات، بر جنبههای علمی و فرهنگیِ اندیشه و آثار حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) متمرکز است. این دسته، گرچه از نظر حجم مقالات چندان زیاد نیست، اما از حیث اهمیت علمی و تأثیرگذاری در شناخت روشهای فقهی و تفسیری معظمله جایگاه ویژهای دارد. در این بخش، پژوهشگران کوشیدهاند نشان دهند حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) نه تنها یک رهبر اجتماعی و سیاسی، بلکه فقیهی صاحبنظر و مفسری دقیق و دغدغهمند در عرصه فرهنگ و هنر بوده است. سه مقاله «بررسی دیدگاههای فقهی حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) درباره هنر و فرهنگ»، «سبکشناسی تفسیری حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی (ره) با تکیه بر مقدمه احکام نماز توضیحالمسائل معظمله» و «نقش آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در ابطال موقوفات استان کهگیلویه و بویراحمد» در این دسته قرار میگیرند.
مقاله نخست با تمرکز بر دیدگاههای فقهی ایشان درباره هنر و فرهنگ، کوشیده است ارتباط بین آموزههای دینی و نیازهای فرهنگی جامعه معاصر را روشن سازد. نویسنده نشان میدهد حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) درک عمیقی از کارکردهای اجتماعی هنر و فرهنگ داشت و با اجتهادی پویا به تحلیل مسائل این حوزه میپرداخت. او با تکیه بر مبانی فقهی، تلاش میکرد چارچوبی برای استفاده صحیح از ظرفیتهای هنری و فرهنگی در جهت تعالی جامعه اسلامی ارائه کند. این مقاله، وجهی کمترشناختهشده از شخصیت فقهیِ ایشان را آشکار میسازد که نشان میدهد فقه در نگاه او ابزاری برای انطباقِ دین با نیازهای واقعی جامعه است.
مقاله دوم، یعنی «سبکشناسی تفسیری…»، به بررسی یکی از متون کمترشناختهشده ایشان، یعنی مقدمه احکام نماز در توضیحالمسائل میپردازد. نویسندگان مقاله استدلال میکنند این مقدمه کوتاه، نوعی تفسیر موضوعی آیاتالاحکام درباره نماز، و حاوی نکات ارزشمندی درباره جایگاه این فریضه در منظومه دینی اسلام است. اهمیت مقاله در این است که سبک تفسیری حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) را بازسازی و تحلیل میکند؛ سبکی که ترکیبی از دقت فقهی، توجه به کارکرد عبادی و معنوی نماز و نیز نگاه اجتماعی به آثار این عبادت است. از خلال این پژوهش، روشن میشود که نگاه معظمله به قرآن نه صرفاً متنی برای استنباط احکام فردی، بلکه راهنمایی برای بازسازی مناسبات اجتماعی و فرهنگی بر اساس عبودیت و بندگی خداوند بود.
سومین مقاله، «نقش حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در ابطال موقوفات…»، به یکی از حوزههای مهم و کمتربررسیشده یعنی جایگاه ایشان در تحولات نهاد وقف در استان کهگیلویه و بویراحمد میپردازد. این مقاله نشان میدهد حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در کنار مسئولیتهای دینی و اجتماعی خود، در حوزه اوقاف نیز نقش فعالی ایفا کرده و با بررسی دقیق وقفنامههای مشکوک و غیرشرعی، در ابطال برخی از آنها گامهای مهمی برداشته است. این اقدام علاوه بر جنبه فقهی و حقوقی، پیامدهای اجتماعی گستردهای داشت و اعتماد عمومی به نهاد دین را افزایش داد. بدینسان، مقاله مزبور نشان میدهد نگاه ایشان به فقه، نگاهی ایستا و محدود به متون نبود، بلکه ابزاری برای اصلاح اجتماعی و ساماندهی روابط اقتصادی و فرهنگی جامعه بود.
نکته اساسی در این مجموعه مقالات آن است که همگی بر پیوند فقه و فرهنگ تأکید دارند. چه در قالب تحلیل دیدگاههای ایشان درباره هنر، چه در تفسیر آیاتالاحکام مربوط به نماز، و چه در بررسی عملکرد او در حوزه وقف، همواره دغدغه اصلی، کاربردیسازی آموزههای دینی در عرصههای واقعی زندگی مردم است. از این زاویه، حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) الگویی از یک فقیه جامعنگر است که فراتر از چارچوبهای سنتی فقه، به نیازهای فرهنگی و اجتماعی جامعه خود میاندیشد و با رویکردی اجتهادی و مبتنی بر زمان و مکان به آنها پاسخ میدهد.
اما یکی از مهمترین ساحتهای زندگی حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره)، حضور پررنگ و اثرگذار او در عرصه سیاست و مبارزات انقلابی است. مقالات این بخش تلاش دارند سیمای سیاسی و انقلابیِ او را از زوایای گوناگون بررسی کنند و نشان دهند که چگونه ایمان، شجاعت و تدبیرِ او توانست مسیر تحولات اجتماعی و سیاسیِ دو استان فارس و کهگیلویه و بویراحمد و حتی فراتر از آن را تغییر دهد. جذابترین موضوع برای پژوهشگران نیز، همین حوزه بوده و بیشترین تعداد مقالات دریافتی مربوط به آن است. مقالات این دسته عبارتند از: «چهره یک روحانی مبارز در گفتمان امنیتی رژیم پهلوی (بازنمایی در اسناد ساواک)»، «بازتاب تاریخی نقش حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در رویدادهای انقلابی فارس و کهگیلویه و بویراحمد»، «پیوند دین و سیاست در مبارزات انقلابی حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) با تکیه بر اسناد ساواک»، «تحلیل نقش حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در قیام ایلات و عشایر جنوب ایران و مبارزات سیاسی»، «ابعاد مشارکت انتخاباتی در سیره حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی (ره)»، «حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) و گذار از آنارشی به نظم سیاسی در برهه انقلابی»، «بررسی سوابق سیاسی و مبارزاتی و تأثیر حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی (ره) بر تحولات فکری، سیاسی و فرهنگی استانهای کهگیلویه و بویراحمد و فارس»، «آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره)، فاجعه فیضیه و جنگ گجستان» و «شناخت و واکاوی نقش حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی.»
مقالات این گروه نشان میدهند حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) از همان آغازِ نهضتِ امام خمینی (ره)، بهعنوان یکی از چهرههای شاخص مبارزات دینی در جنوب ایران شناخته میشد. حضور او در قیام ایلات و عشایر علیه رژیم پهلوی، سازماندهی مبارزات مردمی و ایستادگی در برابر فشارهای ساواک، بخش مهمی از تاریخ انقلاب در این منطقه را رقم زده است.
ویژگی بارز این مقالات، تأکید بر پیوند دین و سیاست در اندیشه و عمل ایشان است. برخلاف برخی نگرشهای محدودکننده که دین را صرفاً در حوزه عبادات فردی خلاصه میکنند، حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) معتقد بود دین نهتنها میتواند بلکه باید در ساماندهی جامعه و مبارزه با ظلم و استبداد نقشآفرین باشد. مقاله «پیوند دین و سیاست…» بهویژه این نکته را بهخوبی نشان میدهد و با تحلیل اسناد ساواک، بیان میکند حکومت پهلوی از محبوبیت اجتماعی و نفوذ سیاسی ایشان در هراس بود.
در مقاله «چهره یک روحانی مبارز در گفتمان امنیتی رژیم پهلوی» نیز همین هراس به تصویر کشیده شده است. در این پژوهش نشان داده میشود دستگاه امنیتی رژیم، حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) را تهدیدی جدی برای ثبات خود میدانست و با برچسبگذاری و کنترلِ دائمیِ او میکوشید از گسترش نفوذ وی جلوگیری کند. اما شجاعت و صلابت ایشان سبب شد این فشارها نه تنها مانع فعالیتهای انقلابی نشود، بلکه بر مشروعیت و محبوبیت او در بین مردم بیفزاید.
از سوی دیگر، مقاله «حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) و گذار از آنارشی به نظم سیاسی…» تلاش میکند با رویکردی نظری نشان دهد وی توانسته در فضای پرآشوب و بیثباتیهای اجتماعی پیش و پس از انقلاب، زمینه ایجاد نظم سیاسی نوین را فراهم آورد. نویسندگان مقاله، با تکیه بر نظریههای جامعهشناسی سیاسی، نقش ایشان را در تبدیل حرکتهای پراکنده عشایری به یک جنبش منسجم اسلامی تحلیل کردهاند. در مقاله «فاجعه فیضیه و جنگ گجستان» نیز به نقش آیتاللهملکحسینی (ره) در این دو حادثه، با روش تاریخی پرداخته شده است.
مقالات این دسته همچنین به حضور فعال حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در دوران پس از پیروزی انقلاب و دفاع مقدس پرداختهاند. مقاله «شناخت و واکاوی نقش حضرت آیتالله…» نشان میدهد ایشان با حضور در جبههها، پشتیبانی مالی و معنوی از رزمندگان و تحمل سختیهای ناشی از شهادت فرزند خویش، نقش محوری در تقویت روحیه جهادی مردم داشت. این حضور فعال، سیمای ایشان را از یک رهبر سیاسی صرف فراتر برده و او را به الگوی ایثار و جهاد بدل کرده است.
در مجموع، مقالات این بخش، بر اهمیت نقش سیاسی و انقلابی حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) تأکید دارند که تنها به برههای خاص محدود نمیشود، بلکه در طول حیات ایشان استمرار یافته است. مبارزات پیش از انقلاب، نقشآفرینی در شکلگیری نظم سیاسی جدید، مشارکت در انتخابات و هدایت مردم در دوران دفاع مقدس، همه نشاندهنده آن است که ایشان سیاست را بهمثابه وظیفهای الهی برای اقامه حق و عدالت مینگریست.
دسته چهارم مقالات، به بررسی نقش اجتماعی و توسعهای حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) و جایگاه ویژه ایشان در هدایت قومیتها و اقشار مختلف مردم اختصاص دارد. اگر دسته سیاسی بیش از هر چیز به مبارزات انقلابی ایشان میپرداخت، این دسته نگاهی عمیقتر به پیوندهای اجتماعی و سازوکارهای اصلاحی ایشان در جامعه دارد. در این بخش، نویسندگان تلاش کردهاند نشان دهند حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) ملکحسینی، شخصیتی توسعهگرا و اصلاحطلب بود که توانست با استفاده از جایگاه اجتماعی خود، هم در رفع مشکلات قومیتی و هم در بهبود زیرساختهای زندگی مردم نقشآفرینی کند. این دسته شامل مقالات زیر است: «جایگاه اجتماعی حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی (ره) در میان ایلات و عشایر»، «نگاهی بر تأثیرات توسعهای حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در استان کهگیلویه و بویراحمد»، «تبیین ابعاد فرهنگی و هنری شخصیت حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی (ره)» و «نقش حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی در ساماندهی اختلافات قومی و تقویت همبستگی اجتماعی.»
این اثر بهسبب پیوند عمیقی که بین فرهنگ عمومی و سیره فردیِ حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) برقرار میکند، در بخش اجتماعیتوسعهای جای گرفته است و میتواند الگویی گویا از تأثیرگذاری یک رهبر دینی در عرصه فرهنگ، تربیت و هنر باشد.
در مقاله «جایگاه اجتماعی حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی…» توجه اصلی به محبوبیت و مرجعیت ایشان در بین ایلات و عشایر معطوف است. نویسنده نشان میدهد حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) با شناخت عمیق از فرهنگ عشایری، زبان، آداب و رسوم، و نیز با تکیه بر اعتبار معنوی و دینی خود توانست اعتماد کامل اقشار گوناگون را جلب کند. جایگاهی که ایشان در بین مردم داشت، فراتر از مقام یک روحانی و حتی یک رهبر سیاسی بود؛ او بهعنوان پناهگاه و داور نهایی در منازعات شناخته میشد. از این زاویه، حضور ایشان نوعی سرمایه اجتماعی برای منطقه بود که توانست ثبات و آرامش نسبی را در شرایط دشوار تاریخی فراهم سازد.
مقاله دوم، «نگاهی بر تأثیرات توسعهای…»، بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی فعالیتهای ایشان تمرکز دارد. نویسنده با بررسی اسناد و شواهد تاریخی، توضیح میدهد حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) با استفاده از نفوذ معنوی خود، مسئولان را به خدمترسانی بیشتر وامیداشت و مردم را به مشارکت در امور توسعهای تشویق میکرد. تلاش برای احداث راهها، پیگیری تأسیس مدارس و مراکز آموزشی، توجه به بهداشت عمومی و حمایت از محرومان، بخشی از کارنامه اجتماعی ایشان بود. این مقاله تأکید دارد حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) با وجود محدودیتها، نقش کلیدی در ارتقای سطح زندگی مردم کهگیلویه و بویراحمد ایفا کرد و مانع از انزوای این منطقه در دوران قبل و بعد از انقلاب شد.
مقاله سوم، «نقش حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی در ساماندهی اختلافات قومی…»، وجه دیگری از کارکرد اجتماعی ایشان را آشکار میسازد. نویسندگان مقاله نشان میدهند که در جامعه عشایری، نزاعهای طایفهای و قومی امری رایج بوده است. در چنین فضایی، حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) با اتکا به جایگاه دینی خود، توانست نقش میانجی ایفا کند و بسیاری از اختلافات را بدون توسل به خشونت برطرف سازد. ایشان با تأکید بر وحدت اسلامی و ارزشهای اخلاقی، همبستگی اجتماعی را تقویت کرد و الگویی برای مدیریت تعارضات در بستر فرهنگ بومی ارائه داد.
در بین مقالات این مجموعه، پژوهشی نیز به بررسی جلوههای فرهنگی حیات حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) میپردازد؛ از جمله فرهنگ مبارزه با طاغوت، فرهنگ تعلیم و تربیت، ارتباط با خدا و توسل به اهلبیت (ع)، ترویج معارف دینی، و مردمداری در حل مشکلات جامعه. افزون بر این، نویسنده به ابعاد هنری شخصیت ایشان همچون فصاحت و بلاغت در بیان و نیز زیبایی خط اشاره کرده است.
وجه مشترک این مقالات، نشاندادنِ سیمای اجتماعیِ حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) است که بر مبنای همدلی با مردم، آگاهی از نیازهای واقعی آنان و تلاش برای بهبود شرایط زندگی آنان شکل گرفت. از خلال این پژوهشها میتوان دریافت که ایشان تنها یک عالم دینی نبود، بلکه یک مصلح اجتماعی و توسعهگرا بود که دغدغه رفاه عمومی را داشت.
دسته پنجم از مقالات منتشرشده در این کتاب، جنبهای کمترشناختهشده اما عمیق از شخصیت و جایگاه حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) یعنی نحوه بازتاب ایشان در حافظه جمعی مردم، مشروعیت دینی و اجتماعی ایشان، و نیز جایگاه او در شبکههای علمی و حوزوی را مورد بررسی قرار دادهاند. این مقالات نشان میدهند فراتر از نقشهای مستقیم سیاسی و اجتماعی، حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) چگونه در حافظه تاریخی مردم بهعنوان الگویی پایدار باقی مانده و مشروعیتی فراتر از مرزهای جغرافیایی و زمانی یافته است. مقالات این دسته عبارتاند از: «مشروعیت مردمی در سیره سیاسی حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره)»، «جایگاه حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی (ره) در حافظه تاریخی مردم کهگیلویه و بویراحمد» و «نقش آیتالله العظمی ملکحسینی (ره) در شبکه علمی شیعه.»
مقاله «مشروعیت مردمی…» بر محور مهم مشروعیت در اندیشه و عمل حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) تمرکز دارد. نویسنده نشان میدهد این مشروعیت صرفاً محصول جایگاه فقهی یا انتصابهای حکومتی نبود، بلکه ریشه در اعتماد و پذیرش گسترده مردمی داشت. سلوک سادهزیستانه، صداقت در گفتار، صلابت در عمل و فاصله گرفتن از مظاهر دنیا عواملی بودند که سرمایهای از اعتماد اجتماعی برای ایشان ایجاد کردند. همین مشروعیت مردمی بود که او را به مرجعی مطمئن برای داوریهای سیاسی و اجتماعی بدل ساخت و زمینهساز نفوذ کلام او در بزنگاههای حساس شد.
در مقاله «جایگاه حضرت آیتالله العظمی ملکحسینی (ره) در حافظه تاریخی…»، نویسنده به بازخوانی خاطرات و روایتهای مردمی پرداخته است. این مقاله نشان میدهد نام و یاد حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) بهعنوان عالمی شجاع و مردمی، در ذهن و زبان مردم کهگیلویه و بویراحمد همچنان زنده است. خاطرات مردم از مجالس وعظ او، حضور در میدانهای مبارزه، یا نقشآفرینی در رفع اختلافات، بهعنوان بخشی از سرمایه نمادین جامعه عمل میکند. از این زاویه، حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) تنها یک شخصیت تاریخی نیست، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی مردم منطقه محسوب میشود؛ هویتی که در نسلهای بعد نیز بازتولید میشود.
مقاله سوم، «نقش حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در شبکه علمی شیعه»، ابعاد علمی و حوزوی ایشان را از منظر ارتباطات و تعاملات علمی بررسی کرده است. نویسنده با استناد به منابع تاریخی و رجالشناسی، توضیح میدهد حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) نه تنها در منطقه خود بلکه در سطح ملی و حتی فراتر از آن، در شبکه علمی حوزههای علمیه جایگاهی ویژه داشت. ارتباط او با مراجع بزرگ، حضور در محافل علمی قم و نجف، و تربیت شاگردان متعدد، او را به یکی از حلقههای مهم زنجیره انتقال علوم اسلامی بدل ساخت. این مقاله تأکید دارد جایگاه علمی او در کنار مشروعیت مردمیاش، ترکیبی کمنظیر از اقتدار علمی و محبوبیت اجتماعی بهوجود آورد.
نکته قابل توجه در مقالات این دسته، آن است که هر سه مقاله بر نوعی استمرار و پایداری نقش حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) تأکید دارند. در حالی که برخی ابعاد از فعالیتهای ایشان (مانند مبارزات سیاسی یا اقدامات اجتماعی) ممکن است محدود به دورهای خاص تلقی شوند، اما مشروعیت مردمی، جایگاه در حافظه تاریخی و حضور در شبکههای علمی عناصریاند که همچنان زنده و جاری باقی ماندهاند.
این دسته از مقالات همچنین نشان میدهد که چگونه ترکیب سرمایه اجتماعی (اعتماد مردم)، سرمایه نمادین (خاطره جمعی و میراث فرهنگی) و سرمایه علمی (جایگاه در حوزههای علمیه) میتواند شخصیتی جامع و پایدار خلق کند. در واقع، حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) نمونهای بارز از عالمی است که ابعاد مختلف زندگی او نه تنها در زمان حیات، بلکه پس از وفات نیز به حیات اجتماعی و فرهنگی مردم معنا میبخشد.
روشن است که یاد و نام حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) الهامبخش این حرکت علمی بوده است و حمایت و همکاری بیت معظمِ آن مرحوم، انگیزه و قوت قلبی برای برگزارکنندگان به شمار میآمد. از همه نهادهای علمی، فرهنگی و اداری، که با پشتیبانی معنوی و مادیِ خود، این مسیر را هموار کردند نیز تقدیر و تشکر به عمل میآید. امید است این مجموعه، ادای دینی کوچک در برابر شخصیت سترگی باشد که عمر خویش را در راه خدمت به دین و مردم صرف کرد.
حمداله اکوانی
دبیر علمی کنگره
مهرماه 1404
فهرست مقالات
بخش اول؛ مجموعه مقالات «دارای متن کامل»
بازتاب تاریخی نقش آیتالله ملکحسینی (ره) در رویدادهای انقلابی فارس و کهگیلویه و بویراحمد 1
چهره یک روحانی مبارز در گفتمان امنیتی رژیم پهلوی؛ بازنمایی آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در اسناد ساواک 23
حضرت آیتالله ملکحسینی (ره) و گذار از آنارشی به نظم سیاسی در برهه انقلابی (با تاکید بر استان کهگیلویه وبویراحمد) 66
پیوند دین و سیاست در مبارزات انقلابی آیتالله العظمی ملکحسینی (ره) با تکیه بر اسناد ساواک 79
بررسی ابعاد نقش حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در توسعه استان کهگیلویه و بویراحمد 98
اوصاف و ویژگیهای شخصیت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) از نظر علما 110
بررسی دیدگاههای فقهی حضرت آیتالله العظمی سیدکرامتالله ملکحسینی (ره) درباره هنر و فرهنگ 124
ابعاد مشارکت انتخاباتی در سیره حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره)؛ تحلیل بیانیههای انتخاباتی 134
تحلیل نقش آیتالله ملکحسینی (ره) در قیام ایلات و عشایر و مبارزات سیاسی با استفاده از بسیج منابع و هویت جمعی 149
حافظه جمعی و بازنمایی مشروعیت؛ روایت شهروندان کهگیلویه و بویراحمدی از آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی (ره) 163
بررسی سیرۀ علمی، اخلاقی و جهادی آیتالله ملکحسینی (ره) در پرتو آیات قرآن و احادیث اهل بیت 183
بررسی ارتباط فکری آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) با علما و مراجع: تحلیل بر اساس نظریه شبکه 201
ابعاد معنوی و اخلاقی آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی (ره)؛ الگویی از عالم ربانی در بستر اجتماعی جنوب ایران 223
سبکشناسی تفسیری آیتالله ملکحسینی (ره) با تکیه بر مقدمه احکام نماز توضیحالمسائل معظمله 223
نقش حضرت آیتالله سیدکرامتالله ملکحسینی (ره) در ابطال موقوفات استان کهگیلویه و بویراحمد 243
سیره آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی الگویی مناسب برای رهایی از تعصبات قومی کور در استان کهگیلویه و بویراحمد 261
آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره)، فاجعه فیضیه و جنگ گجستان 273
بررسی سیره حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در مناسبات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی 290
بررسی ابعاد شخصیت معنوی و اخلاقی حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) 309
شناخت و واکاوی نقش حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی 323
تبیین ابعاد فرهنگی و هنری شخصیت حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) 341
بررسی سوابق سیاسی، مبارزاتی و تأثیر آیتالله ملکحسینی (ره) بر تحولات کهگیلویه و بویر احمد و فارس 350
بخش دوم؛ مجموعه مقالات «پذیرفتهشده در قالب چکیده»
بررسی سیره حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در مورد اقشار و گروههای اجتماعی 368
آیتالله ملکحسینی (ره)؛ فقیه مبارز و راهبر اجتماعی؛ تحلیل نقشآفرینی در انقلاب اسلامی با تأکید بر جایگاه مردم 369
جایگاه فقه حکومتی در اندیشه حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) 370
بررسی اولویتها و وظایف روحانیت در قبال جامعه دینی با تأکید بر اندیشههای امام خمینی (ره) و تبیین آن 371
گفتمان چترگونه حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره)؛ چهره نرم قدرت در جامعهای چندشکافی 372
تصویر اوصاف کنشگری حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در اسناد دوره پهلوی 373
بررسی نقش حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در مبارزه علیه رژیم پهلوی در پیروزی انقلاب اسلامی 374
فقه سیاسی در اندیشههای حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) 375
عواملی شکلگیری شخصیت انقلابی حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) 376
واکاوی جغرافیای فکری و اندیشه حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در مناسبات سیاسی 377
تربیت در تراز مقاومت؛ بازخوانی اندیشه آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در مواجهه با نظام سلطه جهانی 378
ساحتهای تربیت اسلامی در اندیشه آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی (ره) و پیامدهای آن برای نظام آموزشی معاصر 379
رهبری دینی در خدمت مدیریت بلایای طبیعی؛ الگوبرداری از سیر آیتالله ملکحسینی (ره) برای آینده مدیریت بحران 380
نقش و تأثیر آیتالله ملکحسینی (ره) در بسیج نیروهای مردمی و روشنگری دینی در بستر تحولات انقلاب اسلامی 381
بررسی نقش میراث تربیتی آیتالله ملکحسینی (ره) در تقویت مقاومت اجتماعی مردم استان کهگیلویه و بویراحمد 382
حضرت آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) الگویی از یک عالم دینی برای نسل های جدید 383
نقش رهبری دینی در مدیریت بحرانهای اجتماعی؛ بررسی سیره آیتالله العظمی ملکحسینی (ره) در کهگیلویه و بویراحمد 384
جایگاه و تأثیرات برجسته آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در قیامهای ایلات و عشایر جنوب کشور 385
شخصیت علمی و نفوذ معنوی آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در فارس و کهگیلویه و بویراحمد 386
بازنمایی تلاشهای آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی (ره) در مبارزه با فرقه بهائیت 387
بررسی ابعاد معنوی و اخلاقی شخصیت والامقام آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی (ره) با رویکرد اجتماعی 388
ابعاد اخلاقی و معنوی شخصیت آیتالله سید کرامتالله ملکحسینی (ره) از نظر شاگردان 389
نقش رهبری دینی در مدیریت بحرانهای اجتماعی؛ بررسی سیره آیتالله ملکحسینی (ره) در استان کهگیلویه و بویراحمد 390
بررسی سوابق سیاسی و مبارزاتی و تأثیر آیتالله العظمی سید کرامتالله ملکحسینی (ره) با تاکید بر انقلاب اسلامی 391
نقش عالم عامل در باز تولید سرمایه اجتماعی و انسجام قومی در ساختار ایلیاتی؛ مطالعه موردی آیتالله ملک حسینی (ره) 392
